تعریق که در انگلیسی با دو اصطلاح sweating و perspiration شناخته میشود، یک عملکرد طبیعی بدن بوده که به تنظیم دمای بدن کمک میکند و عبارتست از فرآیند دفع آب و الکترولیتها از طریق غدد عرق در پاسخ به محرکهای مختلف مانند تغییرات دما، فعالیت بدنی، استرس، تغییرات هورمونی و بیماری. عرق کردن بخش مهمی از حفظ هومئوستاز در بدن است.هومئوستازیک فرآیند خودتنظیمیست که از طریق آن یک ارگانیسم میتواند ثبات درونی خود را حفظ کند و در عین حال با شرایط متغیر خارجی سازگار شود.
تعریق در بدن توسط غدد عرق انجام میشود و میزان تعریق در کل بدن محصولی از تراکم غدد عرق فعال و میزان ترشح در هر غده است. اغلب گزارش شده است که میزان تعریق در مردان بیشتر از زنان است و عوامل متعددی میتواند علت این افزونی باشد که برخی از آنها اثرات خصوصیات جنسی میباشد. بدن انسان دارایسه نوع غدد عرق است: غدد اِکرین، غدد آپوکرین و غدد آپواِکرین.
غدد اکرین:
بدن انسان در مجموع حدود 2 تا 4 میلیون غدد عرق اکرین دارد و در هر دو پوست بدون مو (کف دست و کف پا) و پوست مو دار یافت میشود. غدد اکرین در سراسر بدن پخش هستند وتراکم غدد در سطح بدن یکنواخت نیست. بیشترین تراکم غدد در کف دست و پا (250-550/cm2)است که به محرکهای احساسی و حرارتی پاسخ میدهند. تراکم غدد اکرین روی پوست مو دار، مانند صورت، تنه و اندام‌ها، 2 تا 5 برابر کمتر از پوست بدون کرک است اما در سطح بسیار بزرگ‌تری توزیع شدهاند و در درجه اول مسئول تنظیم حرارت هستند. این غدد مستقیما روی سطح پوست باز میشوند و عرق تولید میکنند. عرقی که غدد اکرین تولید میکنند آبکی و بی بو است.
غدد آپوکرین:
غدد عرق آپوکرین عمدتاً در زیر بغل، سینهها، صورت، پوست سر، کشاله ران و پرینه (ناحیه تناسلی و مقعد) قرار دارند. همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است، این غدد با غدد اکرین تفاوت دارند زیرا بزرگتر هستند و به جای روی سطح پوست به فولیکولهای مو باز میشوند. علاوه بر این، اگرچه از بدو تولد وجود دارند، عملکرد ترشحی غدد آپوکرین تا سن بلوغ شروع نمیشود. چنانچه گفته شد غدد آپوکرین به داخل فولیکول مو باز میشوند که سرانجام به سطح پوست منتهی میشود. غدد آپوکرین عرق غلیظتری تولید میکنند که از پروتئینها، نمک، قندها و نیز آمونیاک تشکیل شده است که اغلب باعث بوی بدن میشود.
غدد آپواکرین:
غدد آپواکرین در سنین 8 تا 14سالگی از غدد عرق اکرین ایجاد میشوند و تا سن 16 تا 18 سالگی به 45 درصد از کل غدد زیر بغل افزایش مییابند. اندازه آنها متوسط است، اما همانطور که از نام آن پیداست، غدد آپواکرین دارای خواص مشترک با غدد اکرین و آپوکرین هستند. مانند غدد آپوکرین، غدد آپواکرین از نظر توزیع محدود هستند، زیرا فقط در ناحیه زیر بغل قرار دارند. غدد آپواکرین بیشتر شبیه غدد اکرین هستند زیرا مجرای آنها به سطح پوست متصل میشود و عرق را مستقیماً روی سطح پوست تخلیه میکند. علاوه بر این، غده آپواکرین ترشحات آب نمک فراوانی شبیه عرق اکرین تولید میکنند. عملکرد این ترشح ناشناخته است، اما بعید است که نقش مهمی در تنظیم حرارت ایفا کند، زیرا تبخیر در ناحیه زیر بغل چندان کارآمد نیست.
تصویر غدد عرق اکرین، آپوکرین و آپواکرین
تعریق دو عملکرد مهم را برای بدن انجام میدهد:
- تنظیم دمای بدن: تعریق به خنک شدن بدن در هنگام گرم شدن بیش از حد کمک میکند. درحالی که عرق از سطح پوست تبخیر میشود، گرما را از بین میبرد و در نتیجه بدن را خنک میکند.
- مرطوب کننده پوست: تعریق با حفظ رطوبت و متعادل نگه داشتن پوست به مرطوب شدن آن کمک میکند.
تصور اشتباهی وجود دارد که تعریق به چربیسوزی کمک میکند اما باید بدانید که عرق کردن به خودی خود چربی نمیسوزاند و بالای 90 % ترکیب عرق را آب تشکیل میدهد و تنها مقدار ناچیزی از آن را نمک، عناصر معدنی، لاکتات و اوره تشکیل میدهد. از دست دادن چربی زمانی رخ میدهد که بدن کالری دریافتی کمی داشته و در نتیجه با کمبود کالری مواجه بوده و چربیهای ذخیره شده را برای تامین انرژی میسوزاند. بنابراین مجدد یادآوری میشود که عرق محصول فرعی فرآیند تنظیم حرارت بدن است و هیچ تاثیر مستقیمی بر کاهش چربی ندارد.
عوامل مؤثر بر تعریق: عوامل مختلفی میتوانند بر میزان تعریق تأثیر بگذارند، از جمله:
- دما: دمای بالای محیط میتواند باعث تعریق بیشتر شود تا به خنک شدن بدن کمک کند.
- فعالیت بدنی: ورزش و فعالیت بدنی باعث افزایش تعریق برای تنظیم دمای بدن میشود.
- حالت عاطفی: استرس، اضطراب، ترس و هیجان میتواند غدد عرق را تحریک کرده و باعث تعریق شود.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مانند تغییرات در دوران قاعدگی یا یائسگی میتواند باعث گرگرفتگی و تعریق بیش از حد شود.
- داروها و شرایط پزشکی: برخی داروها، بیماریها و شرایط پزشکی مانند هایپرهیدروزیس (تعریق بیش از حد)، پرکاری تیروئید میتوانند باعث افزایش تعریق شوند.
هایپرهیدروزیس:
برخی از افراد ممکن است تعریق بیش از حد به نام هایپرهیدروزیس را تجربه کنند. این وضعیت باعث تعریق فراتر از آنچه برای تنظیم دما لازم است میشود و میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. درمان هایپرهیدروزیس شامل کرم و دئودورانتهای ضد تعریق، داروها، تزریق بوتاکس، دستگاه یونتوفورزیس و جراحی در موارد شدید است.
بوی بدن:
پوست بدن بصورت طبیعی پوشیده از باکتری است. تجزیه عرق توسط باکتریهای روی پوست میتواند باعث ایجاد بوی بد بدن شود. عرق غدد آپوکرین که غلیظ‌تر است و در نواحی با فولیکولهای مو متراکم یافت میشود، بیشتر مستعد تجزیه باکتری‌ها و تشکیل بو است. تمیز نگه داشتن پوست و استفاده از ضد تعریقها یا دئودورانتها میتواند به کنترل بوی بدن کمک کند.
نتیجه این که، تعریق یک فرآیند فیزیولوژیکی طبیعی است که به تنظیم دمای بدن میکند و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار میگیرد و در برخی افراد میتواند بیش از حد باشد. از آنجا که این موضوع به لحاظ اجتماعی و فردی میتواند به یک مسئلهی ناخوشایند بدل شود، پیشنهاد دکتر علییاری پزشک پوست، مو و زیبایی، استفاده از ضد تعریقهاست. ضد تعریقها اولین خط درمان برای تعریق بیش از حد زیر بغل محسوب میشوند. آنها خط اول درمان نامیده میشوند زیرا غیر تهاجمی هستند و متخصصان توصیه میکنند قبل از سایر درمانهای تهاجمی تر ابتدا آنها را امتحان کنید. آنها همچنین ارزان هستند و حتی برای استفاده بسیار آسان هستند. ضد تعریقهای بدون نسخه در حال حاضر با کاراییهای متفاوت در دسترس هستند. پرمصرفترین مواد فعال در ضد تعریقها نمکهای فلزات هستند. ضد تعریقهای «قوی» که نسخه پزشک هستند حاوی غلظتهای بیشتری از مواد فعال نسبت به ضد تعریقهای با قدرت «معمولی» هستند (به عنوان مثال، دو ضد تعریق ممکن است حاوی مواد تشکیل دهنده آلومینیوم، زیرکونیوم، تری‌کولروهیدروکس باشند، اما نسخه قوی بالینی ممکن است حاوی غلظتی باشد که 25 درصد بیشتر است).
داروهای ضد تعریق تجویزی و تخصصی اغلب حاوی هگزا هیدرات آلومینیوم کلرید به عنوان یک ماده فعال هستند. اینها یکی از مؤثرترین ضد تعریقها هستند، اما اگر دستورالعملها دقیقاً رعایت نشود، میتوانند باعث تحریک پوست شوند. به طور معمول، غلظت هگزا هیدرات آلومینیوم کلرید 10 تا 15 درصد برای تعریق بیش از حد زیر بغل توصیه میشود. برای مدیریت عرق کردن دستها یا پاهای عرق کرده، غلظتهای بالاتری مورد نیاز است، معمولاً حدود 30٪.
مکانیسم اثر ضد تعریقها به این صورت است که اکتیو مورد نظر، به عنوان مثال آلومینیوم کلرو هیدرات روی سطح پوست و در مجرای غدد عرق با عرق ترکیب شده و واکنش شیمیایی بین آنها رخ داده و نتیجه ایجاد رسوب نمک بوده که این رسوب با انسداد مجرای عرق به کاهش یا قطع جریان تعریق میانجامد. از جمله کرمهای ضد تعریق فوق العاده کارآمد با جواب دهی بسیار عالی بدون احساس چسبندگی و چربی زیر بغل و همچنین بدون باقی گذاشتن لکه یا اثری روی لباس، کرم ضد تعریق بتیس، محصولی از لابراتوارهای تخصصی دکتر علییاری و همکارانش بوده که با قیمت بسیار مناسب، محبوبیت ویژهای در بین مصرف کنندگان دئودورانتها و ضد تعریقها دارد. همچنین این محصول در دو رایحه ویژهی آقایان و بانوان تولید شده و تا 24 ساعت ناحیه مورد نظر را از تعریق محافظت میکند.
دیدگاه خود را بنویسید